HIDRO-TTIPI

Energia hidroelektrikoa iturri fidagarria eta berriztagarria dela erakutsi da duela mende bat baino gehiagotik. Teknologia heldua eta oso eraginkorra da: %90etik gorako errendimendu energetikoa du, beste iturri batzuetakoa (eolikoa edo fotovoltaikoa) baino askoz handiagoa. Gainera, bizitza baliagarria luzeagoa izaten da (>50 urte). Hala ere, hiru eskualdeetako ibaietan dauden presa asko abandonatuta eta erabilgarritasunik gabe daude, honakoek eraginda: energia fosilen eta nuklearraren garapen handiak, merkatuen globalizazioak edo errota hidrauliko txikien errentagarritasun faltak.

Proiektuak, gainera, helburu sozialak zituen:

• Herritarrak klima-aldaketaren aurkako borrokari eta energiaren sektoreari buruz kontzientziatzen laguntzea, eskura dauden tokiko energia-baliabideak kuantifikatzea erraztuz, bai eta berreskuratzearen bideragarritasun ekonomikoa ere, Energia Komunitateen ereduak ekar ditzakeen aukerekin batera.
• Lurraldean dauden errota zaharrek eta antzinako presek ordezkatzen duten ondarea mantentzen, eta, aldi berean, herritarrei ezagutza zabaltzen laguntzea.

Hidro-Ttipi proiektua 2022ko irailean amaitu zen. Lan hori amaitzeko, abandonatutako azpiegitura hidraulikoak birgaitzeko 6 piloturen bideragarritasuna aztertu zen. Aztertutako kasuak, bi eskualde bakoitzean (Nafarroa, Akitania Berria eta Euskadi), honako herri hauetan daude: Lasarte-Oria, Munitibar, Zufia, Oltza zendea, Itsasu eta Labetze.

Hidro-Ttipi 2021ean hasi zen, Eurorregioneko hiru eskualdeetako (I-ENER, GoiEner eta Nafarkoop) hiru energia kooperatiben arteko lankidetzarekin. Lehen urratsa hiru eskualdeetan abandonatuta zeuden azpiegiturei buruzko informazioa biltzea izan zen. Informazio horri esker, datu-base kartografiko bat sortu ahal izan da, eta webgune honetan ikus daiteke: https://qgis.goiener.com/index_es.html. Datu-base hau, gure bazkideek goian aipatutako web orriaren bidez sartu duten informazioari esker ere elikatu da.

Aipatutako eskualde bakoitzeko bi kasu pilotuak aukeratu arteko azterketan, kasurik onenak hautatzeko hainbat prozesu egin dira. Aipatu behar da zein zaila izan den prozesua, eguneratutako daturik ez dagoelako. Online bilaketa-metodoak eta azterlan kuantitatiboak bete ditu, kokapen interesgarrietara bisitak eginez. Bisitek erakutsi dute modurik onena dela instalazioen benetako egoera ezagutzeko eta informazio fidagarria biltzeko. Aurreratu bezala, udalekin eta herritarrekin lankidetzan aritzea faktore garrantzitsua da azpiegiturak aurkitzeko eta horiei buruzko informazioa lortzeko.

Aukeratutako kasu pilotuetan, bideragarritasun ekonomikoaren azterketak egin dira, horretarako garatutako kalkulu-tresnak erabiliz. Turbinatze-teknologia egokienak ere aztertu dira, kasuaren arabera. Minihidroelektrikoan aplikatzeko garatzen ari diren teknologia berrietako batzuk sartu dira. Bideragarritasun ekonomikoa eta teknikoa ingurumen-legeriaren eta ibaiaren iragazkortasuna hobetzeko beharrezko neurrien mende daude.

Azkenik, Hidro-Ttipiren azterlanak zentral minihidroelektrikoak aktibo kolektibo gisa energia-komunitateentzat nola erabiltzen diren aztertu du, eta egiaztatu du asko dagoela egiteko horren inguruan, ez baitago energia-komunitateen esparruan sortutako zentral hidroelektrikoen kasurik. Mantentze- eta zaintza-beharra ia etengabeko faktore bat da, bestea 500 metroko distantzia-muga da, Espainiako egungo araudian autokontsumo kolektibo batez gozatu ahal izateko. Badira adibide interesgarri batzuk Europan, hala nola Eskoziako LEG-power Lochaber ingurumen-elkarteak garatutakoa.